خیلی از اوقات اصطلاحات “لجستیک” و “زنجیره تامین“؛ اشتباهاً به جای یکدیگر به کار برده می شوند؛ اما در اصل لجستیک قسمتی از زنجیره تامین است. لجستیک شامل تمام امور مربوط به جابجایی کالا از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر، از جمله حمل و نقل، ذخیره سازی، مدیریت موجودی و ارتباط با مشتری است.
پس در واقع لجستیک در برگیرنده فعالیت‌هایی از جمله:
- انتقال کالا از یک تولید کننده به فروشگاه‌ها
- ارسال کالا به انبارها به منظور پخش و توزیع
- رساندن آن کالا به طور مستقیم به دست مشتری می‌باشد.
به طور کلی لجستیک برای هر کسب و کاری که سروکار آن با کالا است حیاتی می‌باشد. در صورت فقدان لجستیک، هیچ معامله‌ای تحقق نخواهد یافت و به دنبال آن، هیچ سودی عاید صنایع دیگر نمی‌شود. در صنعت خرده فروشی نیز، سیستم لجستیک کارآمد، می تواند موفقیت و وفاداری مشتریان را برای یک برند به ارمغان بیاورد و از ضرورت و اهمیت بالایی برخوردار است.
لجستیک خرده فروشی چیست؟
لجستیک در خرده فروشی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای به طور خاص، به فرآیند مدیریت جریان کالا بین تامین کننده و مصرف کننده اطلاق می‌شود و از تولید محصول تا امور مربوط به حمل، نقل و انتقال کالا به انبار، فروشگاه و رساندن آن به دست مصرف کننده را شامل می‌شود. خرده‌فروشان بزرگ طیف گسترده ای از محصولات را ارائه می‌کنند؛ یعنی این دسته از خرده فروشان به یک رویکرد سیستماتیک پیشرفته نیاز دارند تا اطمینان حاصل کنند که فروشگاه می‌تواند بهترین گزینه‌های تحویل کالا و پایین‌ترین قیمت را به مشتریان خود ارائه دهد. از دیدگاه خریداران نیز، لجستیک زمانی به درستی عمل می کند که محصول مورد نظر مشتری را، در مکان و زمان مناسب و متناسب با نیازهایش محیا کند. پس فرآیندهای لجستیک صنایع خرده‌فروشی باید به‌گونه‌ای بهینه‌سازی شوند که هم برای فروشنده‌ها و هم برای مصرف‌کنندگان مناسب باشد، یعنی تأخیر در تحویل کالا به مشتری باید به حداقل میزان خود برسد تا رابطه مشتری با فروشگاه تحکیم و تمایل به تکرار خرید در او ایجاد شود. در تحقق این امر به نیروی انسانی (از کارگران انبار تا نقش‌های مدیریتی سطح بالا، مانند مدیر تدارکات و …) و فناوری‌های مربوط به زنجیره تأمین نیاز است.
موفقیت یک فروشنده تا حد زیادی به رابطه او با مشتریانش، ایجاد وفاداری به برند و تعدد سفارشات دریافتی‌اش بستگی دارد و عدم رعایت مشتری مداری و برآورده نشدن انتظارات مصرف‌کننده، مشکلاتی را برای او در بر خواهد داشت. بنابراین مهم است که یک خرده‌فروش روندها را به خوبی شناسایی کند و با کمک مدیریت مناسب موجودی، دست به انتخاب بهترین استراتژی برای تضمین پاسخگویی مناسب به تقاضای مشتریانش بزند.
تأثیر ویروس کرونا بر سیستم لجستیک فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرده فروشی‌ها
نحوه اداره و پیاده سازی سیستم لجستیکی در این صنعت، در نتیجه همه گیری کرونا تغییرات قابل توجهی را متحمل شده است.
صاحبان مشاغل در طول سال‌های همه‌گیری ویروس کرونا با چالش هایی مانند نوسانات عرضه و تقاضا، تأخیر در دریافت کالاها، قرنطینه، تغییر سیاست های تجاری و تغییر رفتار خرید مصرف کننده مواجه شدند. در این شرایط نیاز به ایجاد انعطاف‌پذیری در زنجیره تأمین بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.
اگر کل گردش بازار خرده‌فروشی کشور را رقمی حدود ١٢٠ تا١٣٠هزار میلیارد تومان بدانیم؛ از این رقم حدود 8 تا ۱۰ درصد بازار خرده‌فروشی را فروشگاه های زنجیره ای در بر می‌گیرد. در عین حال پیش بینی می شود به دلیل گسترش خرید آنلاین و تکنولوژی این رقم همچنان رو به افزایش خواهد بود. امروزه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای کسب‌وکارهای آنلاین مدیریت افزایش حجم سفارشات است.
با پیشروی هرچه بیشتر صنعت خرده فروشی به سمت فروش آنلاین نیز در کنار فروشگاه‌های زنجیره‌ای حضوری، نیاز به یکپارچه‌سازی فرآیندهای لجستیکی سازمان ها بیش از پیش نمود می‌کند. سیستم لجیستیک خرده فروشی ها امروزه علاوه بر کنترل موجودی کالاهای موجود در فروشگاه‌ها و پر نگه داشتن قفسه‌های آنها، وظیفه دارند تا کالاهایی که مشتریان به صورت آنلاین خریداری کرده‌اند را در کمترین زمان ممکن، با یک قیمت مناسب و یک وضعیت قابل قبول و بدون ارتکاب اشتباه به دست آنها برسانند.
رشد مستمر خرید آنلاین اهمیت لجستیک را بسیار بیشتر می کند، به خصوص که خرید به طور فزاینده ای برای مشتریان از طریق تلفن‌های همراهشان در هر زمان قابل دسترس است. فروشندگان باید بدانند که:
- مشتریانشان چه کسانی هستند؟
- کجا هستند؟
- عادات خریدشان به چه صورت است؟
صنعت خرده فروشی به چه صورت از لجستیک سود می برد؟
بدیهی است که لجستیک برای صنعت خرده‌فروشی امری حیاتی است. در خلاء وجود لجستیک، فروشگاه‌ها به بن بست می‌رسند. در این وضعیت هیچ محصولی به دست مغازه‌دارها و مشتریان نمی‌رسد و همه دست خالی خواهند ماند.
با توجه به افزایش تعداد و میزان پراکندگی مشتریان در سراسر ایران و نیز گسترش فروش آنلاین در کشور، لجستیک هیچگاه به این اندازه اهمیت نداشته است. کسب‌وکارهای خرده‌فروش باید یک سیستم زنجیره تأمین بهره‌ور برای خود محیا کنند، امکانات حمل و نقل کامل و سیستم یکپارچه‌ای داشته باشند و از تحویل کالا به دست مشتری با حداکثر سرعت ممکن اطمینان حاصل کنند. تنها با مدیریت مؤثر لجستیک و زنجیره تأمین، یک کسب و کار خرده فروشی می تواند در فروش حضوری و آنلاین به رشد خود ادامه دهد.
افزایش تنوع محصولات در فروشگاه ها، خرده فروشان را مجبور به پیروی از یک سیستم لجستیکی کارآمد می‌کند. چنین سیستمی ویژگی‌های زیر را دارا است:
- این سیستم باید بتواند به خوبی از پس انتقال و حمل کالاها از تولیدکنندگان یا واسطه ها به انبار؛ و از آنجا به فروشگاه‌ها، تا زمان فروش کالا و تحویل آن به دست مشتری بر بیاید و باید بتواند نیازهای مشتریان را به خوبی برآورده کند. برای این منظور باید یک برنامه ریزی جامع در رابطه با جریان حرکت کالاها از نقطه مبدأ تا نقطه تحویل کالا پیاده سازی شود.
- سیستم‌های لجستیک باید بتوانند سفارش‌ها را با روشی مقرون به صرفه به دست مشتری برساند و حداکثر سود ممکن را عاید یک سازمان کنند. هرچه هزینه‌های لجستیک سازمان بهتر مدیریت شود، تحقق قیمت گذاری حداقلی بر روی محصولات به منظور کسب رضایت مشتری که از مهمترین اهداف هر سازمانی به خصوص فروشگاه‌های زنجیره‌ای است، میسر می‌شود.
- سیستم لجستیک باید بتواند روابط متقابل بین عناصر انبارداری، حمل و نقل، موجودی و مدیریت یک سازمان را به گونه‌ای مؤثر هماهنگ کند.
- سیستم لجستیک یک خرده فروشی در تلاش است که برای مشتریان ارزش آفرینی کند. به این منظور، هزینه صرف شده در زنجیره تأمین تا حد زیادی مستقیماً توسط خود خرده‌فروش کنترل می‌شود. او باید با توجه به حجم فروش، یک مرکز توزیع مرکزی یا منطقه ای ایجاد کند. تصمیمات مربوط به سرمایه‌گذاری های عمده ای که در رابطه با دارایی‌ها و تجهیزات سازمان صورت می‌گیرند نیز باید توسط خود آن خرده‌فروش اخذ شوند.
پس به طور خلاصه، لجستیک در صنعت خرده‌فروشی هر گونه فعالیت در رابطه با جابه‌جایی فیزیکی کالاها، انبار کردن آنها، تأمین و تدارکات کالا در مقادیر مورد نیاز و متناسب با تقاضای مصرف‌کنندگان، و مدیریت و اداره سیستم پخش و توزیع سازمان را بر عهده می‌گیرد.